Gaudi jako architekt Boga: symbolika religijna w jego dziełach

Każda osoba odwiedzająca Barcelonę może podziwiać na własne oczy mistrzowskie prace autorstwa jednego z najwybitniejszych architektów przełomu XIX i XX wieku – Antoniego Gaudiego. Artysta całe swoje życie był związany z Katalonią (nie utożsamiał się z narodem hiszpańskim – otwarcie deklarował swoją przynależność do mniejszości etnicznej), a jego największe dzieła znajdują się w Barcelonie. Zwiedzając miasto, co krok możemy natknąć się na ślady obecności wielkiego mistrza. Emblematyczna Sagrada Familia, Park Guell czy kolorowa Casa Vicens to tylko niewielka cząstka jego dzieł, jakie są nierozerwalnie związane z miejskim krajobrazem katalońskiej stolicy. W twórczości Gaudiego, zwłaszcza na późniejszym etapie, wyraźnie przebijają się symbole religijne. Dlaczego Gaudi określany jest „architektem Boga”? Co każdy fan sztuki i architektury (i nie tylko) powinien wiedzieć o wybitnym artyście? Sprawdź!

Antoni Gaudi – najważniejsze informacje o artyście

Antoni Gaudi (a dokładniej Plàcid Guillem Gaudi i Cornet) urodził się 25 czerwca 1852 roku w Reus, mieście położonym w północno-wschodniej Hiszpanii, we wspólnocie autonomicznej Katalonia. Gaudi był silnie związany z regionem, z którego pochodził. Całe życie posługiwał się językiem katalońskim, przez co niejednokrotnie groziły mu poważne konsekwencje. Zawodowo wybitny architekt i inżynier secesyjny, a prywatnie – zagorzały katolik, członek świeckiego zakonu franciszkanów oraz Sługa Boży Kościoła katolickiego.

Antoni Gaudi pochodził z wielodzietnej rodziny. Od dzieciństwa cierpiał na reumatyzm, co poważnie wpłynęło na jego całe życie. Ze względu na słabe zdrowie rzadko opuszczał dom, co pozwoliło mu już w dzieciństwie rozwinąć wyjątkową wyobraźnię, która przebijała się w jego pracach. Pierwsze nauki pobierał w rodzinnym Reus, w szkole prowadzonej przez Francesca Berenguera. W kolejnych latach kształcił się w szkole prowadzonej przez zakon pijarów, co ukształtowało jego światopogląd i nadało kierunek twórczości. W 1875 roku rozpoczął studia na Escula Tecina Superior de Arquitectura, a rok później, wraz z ojcem i siostrzenicą, przeniósł się do Barcelony – miasta, które otworzyło przed nim nowe możliwości zawodowe. Wraz z biegiem lat to właśnie katalońska stolica stała się „płótnem” dla wielkiego artysty, który zmieniał oblicze miasta swoimi nowatorskimi projektami. Oryginalne, oparte na miękkich liniach i żywych kolorach projekty Gaudiego wniknęły w miejską tkankę, stając się jej integralną częścią.

Pierwsze sukcesy

Gaudi, ze względu na problemy finansowe ojca, już na studiach musiał zatroszczyć się o rodzinny budżet. Podjął pracę jako asystent barcelońskich architektów. Nawiązanie współpracy z wpływowymi przedstawicielami branży pozwoliło mu szybko rozwinąć skrzydła. Początkowo Gaudi tworzył drobne projekty, na przykład bramy, mury i kioski. Pod okiem doświadczonych specjalistów Gaudi poznawał tajniki zawodu i zyskiwał cenne doświadczenie z wielu dziedzin – kowalstwa, ciesielstwa, rzeźby, ceramiki i produkcji witraży. Pierwsze sukcesy przyszły szybko – na prestiżowej Wystawie Światowej w Paryżu w 1878 roku zaprezentowano dwie prace Gaudiego: gablotę wykonaną dla sklepu producenta rękawiczek oraz projekt osiedla domów robotniczych (niestety inwestycji nigdy nie zrealizowano).

Kariera Gaudiego nabrała rozpędu po spotkaniu z Eusebim Güellem – wpływowym katalońskim inżynierem i przedsiębiorcą. Wspólne poglądy i zamiłowanie do sztuki sprawiły, że znajomość przerodziła się w wieloletnią przyjaźń. Güell został mecenasem Gaudiego, który odtąd regularnie projektował budynki w mieście.

Styl, którego nie sposób pomylić

Prace Antoniego Gaudiego są niepodrabialne. Ich wyjątkowa forma, bogata symbolika i kunszt wykonania stały się inspiracją dla innych artystów. W jego pracach można dostrzec inspiracje najróżniejszymi nurtami. Z kultury orientalnej Gaudi „zapożyczył” wielokolorowe mozaiki i charakterystyczne łuki, a z neogotyku – strzeliste wieże, wąskie i wysokie okna zwieńczone łukami. W portfolio architekta znajdziemy dużo projektów w stylu gotycko-mauretańskim. Warto podkreślić, że Gaudi stworzył swoją własną, niepowtarzalną konwencję. Jego najbardziej rozpoznawalne prace są oparte na płynnych liniach, formach nawiązujących do świata natury i tradycji chrześcijańskiej. Gaudi jest uznawany za prekursora architektury biomorficznej (architekci tworzący w tym nurcie inspiracje czerpią ze świata natury). Historycy sztuki i architekci jednoznacznie zaznaczają, że działalność Gaudiego wybiegała poza współczesne mu standardy i wyznaczyła kierunek rozwoju kolejnym pokoleniom.

Kres życia artysty

Życie artysty przerwała nagła śmierć. Zmierzający na wieczorną modlitwę architekt wpadł pod tramwaj. W skromnie ubranym, nieco zaniedbanym staruszku przechodnie nie dostrzegli wybitnego artysty. Poszkodowany Gaudi został przewieziony do szpitala dla ubogich. Zmarł trzy dni po wypadku, 10 czerwca 1926 roku. Jego ciało złożono w krypcie nieukończonej katedry Sagrada Familia. W ostatniej drodze towarzyszył mu tłum barcelończyków i przedstawicieli artystycznego świata.

W 2026 roku minie 100 lat od śmierci wielkiego mistrza. Zgodnie z założeniami, to właśnie wtedy ma oficjalnie zakończyć się budowa Sagrady Familii.

Duchowość Gaudiego

Twórczość Gaudiego nie byłaby tak wyrazista i wyjątkowa, gdyby nie jego światopogląd i pobożność. Artysta żył zgodnie z zasadami Ewangelii, a gorliwa wiara przenikała wszystkie sfery jego życia, również twórczość. Słowo Boże było fundamentem jego dzieł, a sztuka formą wielbienia Stwórcy. Projekty inspirowane naturą miały wyrażać nieuchwytne piękno świata stworzonego przez Boga. Gaudi, zwłaszcza pod koniec życia, wiódł prosty żywot. Był samotnikiem, unikał ekstrawaganckich rozrywek, które często były nierozerwalnie związane z artystycznym życiem. Ostatnie lata poświęcił na pracę nad katedrą Sagrada Familia. To właśnie w jej projekcie artysta dał wyraz swojego szacunku do Boga. Gaudi większość czasu spędzał w pracowni lub w kościele.

Związek artysty z Kościołem przypieczętował proces beatyfikacyjny, który rozpoczął się pod koniec XX wieku. Zdaniem bliskich, Gaudi był wcieleniem cnót chrześcijańskich i umarł w powszechnej opinii świętości.

Sagrada Familia – „Biblia wykuta w kamieniu”

W 1883 roku Gaudi został wybrany na następcę Francisco Villara, który kierował pracami nad słynną katedrą Sagrada Familia. Mimo tego, że architekt początkowo nie poświęcał wiele czasu nowej inwestycji, szybko poczuł misję i głębokie natchnienie, które zmieniło jego podejście do pracy. Od 1915 roku zajmował się wyłącznie pracami nad katedrą, która stała się jego opus magnum.

Sagrada Familia jest popisem geniuszu artysty. Projektując monumentalny kościół, Gaudi osiągnął mistrzostwo. Sagrada Familia to nie tylko miejsce kultu. To przede wszystkim metafora całej teologii chrześcijańskiej, która została przekształcona w formy i struktury architektoniczne. W projekcie uwzględniono aż 18 wież. Każda z nich symbolizuje jedną postać spośród apostołów i ewangelistów oraz Jezusa i Matkę Boską. Trzyczęściowa fasada jest alegorią biblijnych przykazań. Wyróżniamy trzy główne części:

Fasadę Narodzenia – wychodzący na ulicę Carrer de la Marina fragment prezentujący najistotniejsze sceny z życia Świętej Rodziny. Kompozycja dzieli się na trzy części: Wiarę, Nadzieję i Miłość. Co ważne, Fasada Narodzenia została niemal w całości ukończona jeszcze za życia Gaudiego. W 2005 roku razem z kryptą została wpisana na listę UNESCO;

Fasadę Męki Pańskiej – przejmująca, dramatyczna inscenizacja ostatnich dni Jezusa. Rzeźby i inne dekory w sugestywny sposób prezentują Ostatnią Wieczerzę, męczeńską śmierć Chrystusa i chwałę jego zmartwychwstania. Niestety Gaudi nie zdołał ukończyć fasady. Zastąpił go rzeźbiarz Josep Maria Subirachs, który doskonale oddał esencję stylu Gaudiego;

Fasadę Glorii (Chwały) i drzwi Pater Noster – ikonografia opowiadająca o początku i końcu rodzaju ludzkiego. Wciąż czeka na ukończenie.

Budynek katedry wykonany z dbałością o najmniejsze detale budzi zachwyt w każdym, kto docenia piękno sztuki. Aby poznać pełny potencjał budynku, należy wejść do środka. W przestronnym, imponującym wnętrzu znajdziemy ogrom detali, które przykuwają wzrok. Nawa główna przywodzi na myśl kamienny las złożony z kolumn, które przy sklepieniu rozkładają się jak gęste korony drzew. Światło wpadające do środka przez kolorowe witraże ukazuje pełnię detali inspirowanych naturą. Wnętrze świątyni, zgodnie z zamysłem architekta, jest synergią czterech elementów świata stworzonego przez Boga: roślin, zwierząt, minerałów i człowieka.

Ikoniczne projekty Antoniego Gaudiego

Sagrada Familia to bez wątpienia największe dzieło mistrza. Jednak symbol Barcelony to kropla w morzu dzieł, jakie pozostawił po sobie artysta. Do innych, cennych zabytków wzniesionych według jego projektu zaliczamy między innymi:

Park Güell (Ogrody Gaudiego) – rozległy teren, ulubione miejsce turystów oraz mieszkańców Barcelony spragnionych kontaktu z naturą. Projekt wykonany na zlecenie Eusebiego Güella oczarowanego pięknem ogrodów-miast w stylu angielskim. W parku nowatorska architektura tworzy jedność ze światem natury. Rozpoznawalnym elementem kompleksu parkowego jest falisty mur pokryty ceramiczną, błyszczącą w słońcu mozaiką;

Casa Milà (La Pedrera) – budynek mieszkalny położony w dzielnicy Eixample.
Budynek przypomina skalny blok o miękkim wykończeniu. Perła wśród standardowych
zabudowań; 

Casa Batllo (Dom Kości) – kolejny budynek mieszkalny. Bogato zdobiona kamienica jest udekorowana motywami zwierzęcymi (głównie). Połączenie modernizmu, secesji i fantazji właściwej Gaudiemu. 

Wycieczka po Barcelonie śladami Gaudiego

Chcesz zagłębić się w Barcelonę stworzoną przez Gaudiego? Zapraszamy na wycieczkę! Nasi przewodnicy wezmą Cię na wyprawę po głównych barcelońskich szlakach i pokażą mniej uczęszczane uliczki, w których zachowały się ślady działalności Gaudiego. Nie zwlekaj – poznaj naszą ofertę i wyrusz na wyprawę, która dostarczy Ci ogromu doznań estetycznych i wzruszeń.